Από τον χριστούλη στον Μαρκήσιο Ντε Σαντ

Το βιβλίο του Μισέλ Ονφρέ "Η αναζήτηση των ηδονών - δημιουργία ενός ηλιακού ερωτισμού" εκδ. Εξάντας, μου κίνησε το ενδιαφέρον. Γνώριζα τον Ονφρέ από την "Πραγματεία περί αθεολογίας". Διαβάζοντας τώρα αυτό το βιβλίο έπιασα τον εαυτό μου να έχει μια υποθετική κουβεντούλα με άλλους τρεις ανθρώπους. Τον Ονφρέ, τον Μπατάιγ και τον Σαντ.

Πριν αναφερθώ στην άποψη του Ονφρέ, οφείλω να παραδεκτώ ότι στα φιλολογικά νερά των άλλων δύο μάλλον έχω τσαλαβουτήσει παρά ωκεανογραφήσει. Έκπληκτος ανακάλυψα κάτι που δεν το είχα σκεφτεί μέχρι τότε, προτού δηλαδή διαβάσω την οπτική του Ονφρέ.

Μαρκήσιος Ντε Σαντ

Πάνω κάτω όλοι γνωρίζουμε την ηθική πίσω από αυτές τις ερωτικές μυθοπλασίες. Πρόκειται για εκδηλώσεις ενός ερωτισμού που με το πρώτο μάτι φαίνονται ελέυθερες, χωρίς ταμπού. Από την κτηνοβασία ως τον σοδομισμό, τον αγοραίο έρωτα ως το σαδισμό, το έκφυλο ως τις close to death εμπειρίες. Αυτή είναι η μεριά των σαδικών.

Ο χριστούλης

Η χριστιανική άποψη για τον έρωτα βρίσκεται στον αντίποδα αυτής της ηθικής. Σεξουαλική αποχή ως ακρωτηριασμοί των γεννητικών οργάνων, παρθενία, μονογαμία, πίστη, φαλλοκρατία και μισογυνισμός.

-----------------------------------------------------------

Το σκεπτικό του Ονφρέ βασίζεται στο γεγονός ότι για να μπορέσει να προσδιοριστεί η συμπεριφορά των σαδικών ως τέτοια χρειάζεται την ύπαρξη της χριστιανικής ηθικής, μιας ηθικής ριζωμένης καλά στις ανθρώπινες συνειδήσεις, στην οποία δύναται να εναντιωθεί. Φανταστείτε το σαν ένα εκκρεμές που στην αριστερή άκρη ταυτίζεται απόλυτα με τον χριστιανικό κώδικα ενώ στο άλλο ορίζεται από την σεξουαλική ασυδοσία. Η κριτική του Ονφρέ συνάγει το συμπέρασμα ότι -ασχέτως αν η σαδική ηθική διατείνεται ότι είναι αντιχριστιανική- στην ουσία δεν είναι, εφόσον οδηγεί τα σώματα στην κατάσταση που τα οδηγεί και η εν λόγω θρησκεία.

Συμφωνώ. Η απαξίωση του έρωτα είναι παρούσα και στις δύο περιπτώσεις. Το σημείο που διαφωνώ με τον Ονφρέ, ο οποίος τελικά στο βιβλίο του προτείνει μια στροφή στην ερωτική ηθική της ανατολής, είναι το εξής:

Οι άνθρωποι που γαλουχήθηκαν με τις χριστιανικές ιδέες, εμείς, εσύ, με ποιο τρόπο μπορούν να ισορροπήσουν το εκκρεμές τους και να σταματήσουν στην κατακόρυφη θέση που για τον συγγραφέα ισοδυναμεί με τον "ηλιακό ερωτισμό" σε αντιδιαστολή με το "νυχτερινό έρωτα" των χριστιανικών και σαδικών ηθών;

Ανοίγονται δύο επιλογές :

Η μία είναι να απεμπλακείς από τις ενορμήσεις θανάτου, τη φαλλοκρατία, την απαξίωση του γυναικείου φύλου κτλ, δηλαδή να αποχριστιανοποιήσεις με ήπιο τρόπο την ηθική σου με τελικό αποτέλεσμα να αλλάξεις τη σεξουαλική σου συμπεριφορά. Αν το καταφέρεις αυτό - που πολύ αμφιβάλλω ότι γίνεται έτσι - μπορείς να μιλάς για έναν π ι ο ελεύθερο ερωτισμό. Είναι μια θετική διαδικασία, ελλείψει αντιθέτου.

Η άλλη είναι - και εδώ είναι το παράδοξο - να χρησιμοποιήσεις τη σαδική οδό, ερχόμενος σε βαθιά ρήξη με τη χριστιανική ηθική. Δηλαδή αν φέρουμε πάλι αυτό το εκκρεμές στο μυαλό μας, να αφήσουμε το βαρίδι να φύγει με όλη του την ορμή από τη μια άκρη (χριστιανική ηθική), να φτάσει στη μέγιστη απόσταση από την άλλη μεριά (σαδική ηθική) και σιγά-σιγά να ισορροπήσει στην κατακόρυφη θέση (ηλιακός ερωτισμός). Το τόξο που διαγράφεται είναι -προφανώς- για τον καθένα μοναδικό.

Η δική μου κριτική στον Ονφρέ είναι ότι για εμάς - όχι για τους Ινδούς ή άλλους ανατολίτες - η διαδικασία ρήξης με τις παραδομένες σεξουαλικές συμπεριφορές (μάλλον) περνάει και από αυτό το άχαρο/συμπλεγματικό/παθολογικό - όπως θέλετε πέστε το - στάδιο. Άρα με βρίσκει σύμφωνο ως προς την ουσία της κριτικής του και για τις δύο ερωτικές ηθικές αλλά αντίθετο ως προς το αν είναι απαραίτητο αυτό το στάδιο απογαλακτισμού και αμφισβήτησης των προτύπων.

Σημασία δεν έχει το πώς θα βιώσει κανείς την αποχριστιανοποίηση των ηθών του, πόσο Σαντ θα βάλει στο κρασί του, πόσο ακραίος μπορεί να γίνει ή πόσο συντηρητικός υπήρξε. Το ιδανικό ταυτίζεται σε αυτή την περίπτωση με την ελαχιστοποίηση του διαγραφόμενου τόξου. Αλλά καλό θα είναι, νομίζω, να γνωρίζουμε κάθε στιγμή τις μοίρες μας, την ταχύτητά μας και -κυρίως- την κατεύθυνσή μας σ' αυτό το συμπεριφορικό εκκρεμές του έρωτα.