23 Απριλίου

(Ισημερία ±40 ημέρες)

Όπως και να το δει κανείς, εφόσον βρισκόμαστε πάνω στη γη, απ' εδώ μόνο μπορούμε να μιλάμε. Αν υποθέσουμε ότι παίρνουμε ένα διαστημόπλοιο και πάμε μια καλή βόλτα στο σύμπαν, εκεί δε θα βρούμε ούτε ισημερίες, ούτε ηλιοστάσια, ούτε άλλες κοσμολογικές συγκυρίες. Δεν υπάρχουν σπανιότητες, δεν υπάρχει μια θέση για να βλέπεις τον κόσμο.

Για μας όμως υπάρχει. Κι έτσι οι παλιοί άνθρωποι, αφού παρατήρησαν τις κανονικότητες του κόσμου μας, άρχισαν να ορέγονται μεταφυσικές γεύσεις, τελετές, θρησκείες και άλλα τέτοια όμορφα πράγματα. Σαν σήμερα, λοιπόν, μερικοί πρόγονοι της ανατολικής Ευρώπης και της νοτιοανατολικής λεκάνης της Μεσογείου, ορέχτηκαν να γιορτάσουν την επιστροφή της άνοιξης. Θα μπορούσε να υποτεθεί ότι η  ομοιότητα στον εορτασμό μεταξύ τους προκύπτει από τη μεγάλη παραμονή της οθωμανικής κυριαρχίας στα μέρη αυτά. Διατηρείται σε όλο το σλαβικό στοιχείο, τους Ρομά (όπου κι αν βρίσκονται), τους Τούρκους, τους Νεοέλληνες, τους Βούλγαρους και άλλες εθνοτικές ομάδες. Επειδή όμως ριζώνει πολύ πιο παλιά, θα ήταν ασφαλές να πούμε απλά ότι μοιράζονται μια κοινή αρχή.

Hidirellez είναι η τούρκικη λέξη που παράγει τις διάφορες εκδοχές στις άλλες γλώσσες, Ederlezi, Herdeljez, Erdelezi. Προκύπτει ετυμολογικά από την ένωση των δύο ονομάτων των προφητών Hizir και Ilyas, τη στιγμή που συναντήθηκαν πάνω στη γη. Μα αυτό θυμίζει έντονα μια άλλη συνάντηση σε μια άλλη μυθολογία. Είναι η συνάντηση της μητέρας Δήμητρας με την κόρη της Περσεφόνη όταν η Κόρη επέστρεψε από τον κάτω κόσμο για να σηματοδοτήσει την άνοιξη. Είναι συναρπαστική η ομοιότητα των πολιτιστικών καταβολών όταν ξύσεις λίγο την επιφάνεια των διαφορών τους.

Σε όλους τους πολιτισμούς η έλευση της άνοιξης προσδιορίζεται από την κίνηση του ήλιου και τον χρόνο παραμονής του πάνω απ' τον ορίζοντα, δηλαδή από τη διάρκεια της ημέρας. Στα μέρη που γιορτάζουν το Ederlezi, αυτό γιορτάζεται με λουλούδια, με την καθαριότητα των σπιτιών εν αναμονή της "επίσκεψης" του προφήτη, με τη χρήση νερού, με παιχνίδια τύχης για τα κορίτσια, και φυσικά με μουσική, με χορό και με εορταστικό φαγητό.

Οι περισσότεροι από μας, μάθαμε το τραγούδι Ederlezi από την ταινία "Ο καιρός των τσιγγάνων" του 1988. Παρόλ' αυτά, η προσωπική μου άποψη είναι ότι η ψυχή του τραγουδιού φτερουγίζει σε μια βουλγάρικη ζωντανή εκτέλεση, που ήδη -ενώ την ακούω τώρα- μου έχει κάνει τα μάτια υγρά. Τέσσερα κορίτσια με τις παραδοσιακές φορεσιές, με χρώματα γόνιμα, με ταπεινό παράστημα, όσο κι αν o όρος φάινεται αντιφατικός εν τοις όροις, υμνούν την άνοιξη.

Ένα σχόλιο που βρήκα πιο κάτω από το βίντεο μου θύμησε λίγο τις ιδέες του Ρήγα για τη βαλκανική ένωση των λαών της χερσονήσου. Δε βαριέσαι, το θέμα είναι να ενώσουμε τα πλήθη των κρατών κι όχι τα κράτη. Το σχόλιο τα λέει καλά:

Enough with the nationalistic crap. Serbian, Greek, Bulgarian, Turkish, Albanian, Gipsy, whatever. All Balkan. This is a great song. You cry when you listen to it, it reminds you where you came from. So enjoy!!!

MrZvlads 7 months ago 43 

Στο ορθόδοξο δόγμα η νίκη της άνοιξης συμβολίζεται με το σκότωμα του δράκου από τον αηγιώργη. Η αισθητική αξία κάθε μύθου αντανακλά τη φαντασία του λαού που το φέρει στην παράδοσή του. Θα ήταν πιο σύμφυτο αν η γονιμότητα νικούσε το δύσκολο χειμώνα με μια θηλυκή μορφή παρά με έναν πολεμοχαρή νέο όπως παρουσιάζεται ο αηγιώργης. Αλλά γι' αυτούς του λόγους οι μονοθεϊστικές θρησκείες χωλαίνουν σε καλαισθησία και φυσικότητα. Πρόβλημα τους, θα μου πείτε, και θα έχετε δίκιο. Όμως η αισθητική τους μου επιβάλλεται ως κυρίαρχη και γω πρέπει να τους πω ότι είναι χάλια.

Οι στίχοι:

Sa me amala, oro khelena, Oro khelena, dive kerena. 

Sa o Roma daje, Sa o Roma babo babo, Sa o Roma o daje, Sa o Roma babo babo, 

Ej, Ederlezi, ederlezi. Sa o Roma daje. 

Alo teno daje, amaro dive, Amaro dive, Ederlezi.

Sa me amala, oro khelena, Oro khelena, dive kerena. 

Sa o Roma daje, Sa o Roma babo babo, Sa o Roma o daje, Sa o Roma babo babo, 

Ej, Ederlezi, ederlezi. Sa o Roma daje. 

  Sa me amala, oro khelena, Oro khelena, dive kerena.