Post mortem

Πρώτα ήρθε στο μυαλό μου το λογοπαίγνιο με τη λέξη post και τη λέξη θάνατος στα λατινικά. Μου άρεσε η ιδεά ενός ποστ που θα μιλούσε για τον θάνατο και παράλληλα, ιδωμένος ο τίτλος ως όλον, για το "μετά θάνατον". Άρχισα το γκουγκλάρισμα για να αντλήσω έμπνευση από κείμενα και εικόνες, με την ελπίδα να έρθω σε επαφή με ερεθίσματα που μπορεί να γέμιζαν τον χώρο κάτω απ' τον τίτλο και να έδιναν μια καλή δικαιολογία για την ύπαρξή του. Άνοιγα καρτέλες, τις στρίμωχνα δίπλα από τις λογιστικές καρτέλες της δουλειάς, και ησύχαζα προς στιγμήν. Το περιεχόμενο ήταν σίγουρα ενδιαφέρον, αν αναλογιστεί κανείς ότι μέσα στις πολλές αναφορές, υπήρχαν διάφορες χρήσεις του όρου, άγνωστες για μένα μέχρι πρότινος.

Η αγαπημένη μου μέθοδος για να γνωρίζω νέα πράγματα είναι να αρχίζω να μιλάω γι αυτά με όσα λίγα ξέρω, ακόμη κι αν τα έχω μάθει προ μερικών λεπτών ή ωρών. Αρκετές ήταν οι φορές που καλοί φίλοι με κατηγόρησαν, όχι εντελώς άδικα. Μα η κρυφή γνώση για τη μέθοδο που ακολουθούσα με δικαίωνε, αφού η ίδια η αφήγηση κάθε φορά γινόταν όλο και πιο διαυγής, σαν το ποίημα που διαβάζεις μέσα σε διάρκεια πολλών ετών και σιγά σιγά αλλάζει.

Το βέβαιο που μοιράζονται όλες οι χρήσεις είναι μια έννοια τέλους. Το mortem είτε αναφέρεται κυριολεκτικά στην παύση της ζωής ενός έμβιου όντος, είτε στην ολοκλήρωση μιας διαδικασίας ενός αντικειμένου.

Στα έμβια, η αδυναμία να αναπαράγεις πλέον την υλική και πνευματική σου υπόσταση λέγεται θάνατος. Όταν κάτι ζωντανό πεθαίνει, μπορούμε να του κάνουμε post mortem examination ή αλλιώς αυτοψία. Διαπίστωσα μια συμπαθή γλωσσολογική διαφορά: η αυτοψία αναφέρεται σε ανθρώπινα όντα ενώ η νεκροψία σε ό,τι άλλο έμβιο. Για εμάς τους ανθρώπους, το αυτός, δηλαδή ο ίδιος, καταλαμβάνει τη λέξη πανηγυρικά, μιας και μόνο εμείς μπορούμε να εξετάσουμε ανθρώπους. Τα υπόλοιπα όντα χαρακτηρίζονται με την ιδιότητα της τελευταίας τους κατάστασης, δηλαδή απλά ως νεκρά. Θα προσπαθήσω να απαντήσω στο ερώτημα που μου προέκυψε μόλις, ελπίζω με τρόπο που να πείσω τον εαυτό μου. Στις ιδέες μας όταν πεθαίνουν, τι ακριβώς κάνουμε;

Με τη φράση post mortem interval περιγράφουμε τον χρόνο που έχει περάσει από τη στιγμή του θανάτου. Ανάλογα με τις συνθήκες και βάσει του ρυθμού αποσύνθεσης ίσως να είμαστε στην τυχερή θέση να παρακολουθήσουμε μια διαδικασία που μόλις έμαθα το όνομά της: αυτόλυση. Δηλαδή την καταστροφή ενός κυττάρου μέσω της δράσης των ίδιων του των ενζύμων. Η χώνευση του ίδιου του του εαυτού . Πρέπει να σκεφτώ κι αυτό για τις ιδέες μου πλέον. Αυτολύονται;

Η μαγεία όμως του post mortem ανακύπτει με την post mortem photography. Η διαδικασία φωτογράφισης των πτωμάτων που έδινε τη δυνατότητα στους ζωντανούς να κρατήσουν την εικόνα του νεκρού, πριν το σώμα αρχίσει να αυτολύεται. Η εικόνα είναι συνδεδεμένη μέσα μας με το ζωντανό, το πραγματικό, το εδώ και το τώρα, έτσι όπως αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο μέσα από την όρασή μας. Η φωτογραφία του νεκρού εμφέρει το νόημα του θανάτου, αλλά σαν μέσο για να μας το κομίσει ό,τι πιο ζωντανό είχαν τον 19ο αιώνα. Αυτή η παραδοξότητα σημαινόμενου και μέσου κάνει τις φωτογραφίες αυτές πολύ περίεργες και δύσπεπτες από τον πολιτισμό μας. Και στις ιδέες μας; Πώς βλεπουμε τις ιδέες αυτές όταν έχουν πεθάνει; Καμιά φορά προσπαθώ να προσομοιάσω τον εαυτό μου σε άλλες ηλικίες, περασμένες πιο συχνά, από τις οποίες έχω ανάμνηση. Έτσι, κρατάω το περιβάλλον σταθερό ως παράγοντα επηρεασμού μου, φέρνω σε ένα φιλμ μπροστά τις ιδέες μου και μετριέμαι. Μερικές είναι με ολοζώντανα χρώματα, δραστήριες και ζεστές, μ΄αυτές νιώθω ότι ανήκουμε στον ίδιο κόσμο. Άλλες όμως εμφανίζονται ξεθωριασμένες, με γρατζουνιές και κρύες. Μου παίρνει λίγη ώρα να παραδεκτώ ότι κάποτε ήταν παλιές βεβαιότητες που κούρνιαζα μέσα τους. Τώρα φαντάζουν αφιλόξενες και θέλω να τις περάσω γρήγορα από μπροστά μου.

Οι νεκρές ιδέες μου υπήρξαν σίγουρα ζωντανές. Δεν μπορώ να τις αρνηθώ. Τις παρατηρώ, σκύβω αργά από πάνω τους. Μέσα από τα υγρά μου μάτια κατεβαίνουν νέες ιδέες με άσπρες ποδιές για να προβούν στην αυτοψία. Όσο σκαλίζουν τις προκείμενες των νεκρών συμπερασμάτων, αυτά αυτολύονται κάτω από τα λεπίδια τους. Τα συμπεράσματα βλέπεις ήταν εξαρχής υπερβολικά υπερήφανα για να εξεταστούν τώρα από τις νέες ιδέες, κι έτσι χωνεύονται μόνα τους στην ανυπαρξία. Οι νέες ιδέες, σε μια ύστατη προσπάθεια να κάνουν καλά τη δουλειά τους, αρχίζουν να φωτογραφίζουν με μανία τη διάλυση. Θα είναι τυχερές αν περισώσουν έστω κάτι για τις επόμενες γενιές ιδεών που, με τόση υπερηφάνια, τις ακουώ να μιλάνε ήδη για τα δικά τους συμπεράσματα.