Oh, dasein

Αυτό το post ξεκινάει με πολλά υποψήφια θέματα ως περιεχόμενο. Είμαι ξανά σε περιβάλλον blogger, σα να φοράω τα καλά μου, ενώ ταυτόχρονα κυνηγάω μύγες γύρω από το φως και την οθόνη μου. Δε θα το αρνηθώ αν μου πει κάποιος ότι περισσότερο το γράφω από μια ανάγκη τελετουργίας παρά από μια ανάγκη να εκφράσω μια θέση, μια ανησυχία ή μια βεβαιότητα.

Στο "μέρος" λίγο νωρίτερα σκεφτόμουν το όφελος της φιλοσοφίας. Και το συνέκρινα με άλλες ενασχολήσεις που εμπλέκουν, σε μεγαλύτερο βαθμό απ' ό,τι η ανάγνωση κειμένων, το σώμα. Στην περίπτωση που διακρίνουμε δύο οφέλη, ένα εσωτερικό που μόνο το υποκείμενο γνωρίζει, κι ένα εξωτερικό που κοινωνείται, η φιλοσοφία είναι σαφώς περισσότερο εσωτερική διαδικασία. Όμως, επειδή αυτό που είμαστε βγαίνει στην κοινωνική μας ζωή όπως βγαίνει και στο timeline μας, οι εσωτερικές ωφέλειες με κάποιο τρόπο διακτινίζονται προς τους γύρω μας. Άνθρωποι που είχαν να με δουν για καιρό, λόγω ταξιδιών στο εξωτερικό και άλλα τέτοια, μου λένε ότι δείχνω πιο ήρεμος. Εγώ μονάχος μου παρατηρώ ότι είμαι σαφώς πιο συγκρατημένος στις παρορμήσεις μου σε φιλικούς διαλόγους. Δίνω ευκολότερα τον χώρο στον άλλο να μιλήσει, ενώ την ώρα που τον ακούω προσπαθώ να πειστώ με καλή προαίρεση. Στους κύκλους μου, αλλά ακόμα πιο πολύ στον σκληρό πυρήνα του "μέσου νεοέλληνα", η λέξη φιλοσοφία είναι ταμπού. Αν επιχειρήσεις να μιλήσεις με τέτοιους όρους, η πρώτη τρολιά είναι συνήθως το αφελές ερώτημα τι είναι φιλοσοφία. 


Αφελές όχι γιατί το ερώτημα καθεαυτό είναι αφελές, αλλά γιατί ξεστομίζεται με τέτοιο τρόπο που ο ερωτών θεωρεί ήδη ότι έχει κερδίσει τη μάχη και μπορεί ελέυθερος κι ωραίος να σολάρει. Όμως το ίδιο το ερώτημα αποτελεί φιλοσοφικό ερώτημα κι επομένως ό,τι ακολουθεί, από την ρήση του και περά, εμπίπτει στη σφαίρα της φιλοσοφίας. Η πνευματική αυτή δραστηριότητα διαφέρει σε ένα πολύ σημαντικό σημείο από άλλες. Η Φυσική ή η Γεωπονία για παράδειγμα, είναι αναγκασμένες να ορίσουν το πεδίο τους αν θέλουν να λέγονται επιστήμες. Η ίδια η συγκρότηση του πλέγματος των επιστημονικών τους αντικειμένων και της επιστήμης καθεαυτή, συντελεί καίρια στον αυτοπροσδιορισμό της ως τέτοια. Στη φιλοσοφία όμως, το τι είναι η φιλοσοφία είναι ζήτημα άλλης τάξης από το τι είναι βιολογία. Η φιλοσοφία διερωτάται απ' την αρχή της γέννησής της περί της φύσης της και των δυνατοτήτων της. Και αν κάτι πρέπει να αναγνωρίσουμε σε αυτήν, είναι η γενναιοδωρία που δείχνει αφού ως και σήμερα διερωτάται δημόσια. 

Ο λόγος που η ενασχόληση με τη φιλοσοφία σε ηρεμεί αλλά δε σου φτιάχνει γραμμώσεις, ο λόγος που σου γυρνά απαλά το βλέμμα προς την αιωνιότητα αλλά δε σε κάνει βιρτουόζο στο τσέλο, είναι απλός: την απασχολούν έννοιες που έχουν να κάνουν με το όλον, το τίποτα, το πάντα, το ποτέ, την αναγκαιότητα, την ελευθερία, την ύπαρξη, την ουσία, κι άλλα τέτοια στρογγυλά. Δεν μπορεί να ασχοληθεί με το ενδεχομενικό, το περίπου, το ίσως. Άρα βάζει τη σκέψη σου στις ράγες της απολυτότητας. Η σιγουριά ότι έτσι είναι τα πράγματα (το έτσι μπορεί να σημαίνει: δεν ξέρω αλλά αυτό ισχύει) σου παρέχει μια αφήγηση που μπορείς εύκολα να την κάνεις ιδιωτική. Δε μας απασχολεί ποιος έχει δίκιο, γιατί η αλήθεια δεν υπάρχει με τους όρους που συνηθίζουμε να την εννοούμε, δηλαδή ως εξωτερική θέαση του κόσμου. Καβαλάς το άλογο μιας φιλοσοφικής θεώρησης και πας μια βόλτα. Βλέπεις αν σε χτυπαει στον καβάλο, αν σου πάει, και μετά αν θες, πηδάς στη ράχη κάποιου άλλου αλόγου. Υπάρχουν, λοιπόν, περίοδοι, που η σχέση σου με το άλογο είναι ικανοποιητική για τη βόλτα που έχεις επιλέξει. Σε μια τέτοια περίοδο αισθάνομαι ότι η ηρεμία αντικαθιστά το άγχος της ύπαρξης, το oh, dasein σου. Και η ηρεμία φέρνει σιωπή για ένα διάστημα και μετά πάλι απ' την αρχή στην περιπέτεια.

Ο πρώιμος Wittgenstein τελειώνει το Tractatus με το εξής: 

"Whereof one cannot speak, thereof one must be silent."

Ευτυχώς, έχω ακούσει ότι υπήρξε και ύστερος.