Computer mediated Communication (CMC) και Δυνητικές (virtual) Κοινότητες

Σύμφωνα με τον Rheingold «όταν αρκετοί άνθρωποι αλληλεπιδρούν για αρκετό χρονικό διάστημα με επαρκείς συναισθηματικούς δεσμούς ώστε να σχηματήσουν δίκτυα διαπροσωπικών σχέσεων στον κυβερνοχώρο, αναδύεται μια νέας μορφής ένωση, οι δυνητικές κοινότητες». Ο Bock υποστηρίζει ότι υπάρχουν τρία κρίσιμα στοιχεία μιας ηλεκτρονικής ομάδας που την αναγάγουν σε δυνητική κοινότητα : τα μέλη της ομάδας θα πρέπει να μοιράζονται τουλάχιστον ένα κοινό ενδιαφέρον, πρέπει να αλληλεπιδρούν συχνά και να υπάρχει ενός βαθμού προσδιορισμός των μελών σε σχέση με την ομάδα. Οι Hagel & Armstrong (1997) χρησιμοποιούν τον όρο «δυνητική κοινότητα» για οποιοδήποτε διαμεσολαβημένο από υπολογιστή περιβάλλον που επιτρέπει την επικοινωνία μεταξύ των χρηστών ή των μελών του και που χαρακτηρίζεται από κάποιο εκ-των-μελών παραγώμενο περιεχόμενο.

Δε θα μπορούσε να αποτελεί εγχείρημα αυτής εδώ της εργασίας η ανάλυση της διαμεσολαβημένης-από τον-υπολογιστή επικοινωνίας (CMC). Μια αναφορά στις θεωρίες για αυτήν, όπως η επονομαζόμενη SIDE theory των Lea’s & Spears που εστιάζεται στο ρόλο που παίζουν τα κοινωνικά στερεότυπα στη δημιουργία των πρώτων εντυπώσεων στις διαδικτυακές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, του Social Presence Model των Short, Williams & Christie που επικεντρώνεται στα κανάλια επικοινωνίας που διαθέτει ένα μέσο και την αίσθηση της ¨κοινωνικής παρουσίας¨ που δημιουργεί, το Reduced Social Cues Model των Kiesler, Siegel & McGuire που επικεντρώνεται στην απουσία κοινωνικών δεικτών στο διαδίκτυο αλλά και πολλές ακόμη θεωρίες, είναι αρκετές για να κατανοήσει κανείς την προβληματική που ακολουθεί τη CMC σχετικά με τις δυνατότητες και αναστολές της.

Σε κάθε περίπτωση πάντως ,όπως σημειώνει ο Burnett (2000), δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτό που συμβαίνει εντός των δυνητικών κοινοτήτων επηρεάζεται σημαντικά από δύο χαρακτηριστικά του on-line περιβάλοντός τους : 1) σχεδόν όλες οι αλληλεπιδράσεις διαμεσολαβούνται από το γραπτό κείμενο και 2) αυτές οι ίδιες αλληλεπιδράσεις διαμεσολαβούνται απο την χωρική (και συχνά χρονική) απόσταση μεταξύ των συμμετεχόντων, και επιπλέον από τη χρήση της τεχνολογίας των υπολογιστών για να επικοινωνήσουν

Η συμμετοχή στις κοινότητες του διαδικτύου έχει μια ιδιαίτερη χρησιμότητα για τους συμμετέχοντες, με την έννοια της παραγωγής διαφόρων μορφών ¨κεφαλαίου¨. Μια μορφή τέτοιου κεφαλαίου που παράγεται εντός των δυνητικών κοινοτήτων είναι το γνωστικό (ή καλύτερα πληροφοριακό) κεφάλαιο. Ως γνωστόν, οι δυνατότητες που παρέχει το διαδίκτυο για την παραγωγή δημόσια προσβάσιμου γνωστικού κεφαλαίου είναι τεράστιες. Συγκεκριμένα, η απελευθέρωση της πληροφορίας από την υλικότητά της (ψηφιοποίηση) που δρα περιοριστικά ως προς το κόστος και τη διανομή της, έχει ως αποτέλεσμα αυτή η πληροφορία να διακινείται με μεγάλη ταχύτητα και σε μεγαλύτερο όγκο και εξειδίκευση από οποιοδήποτε άλλο μέσο. Μεγάλο τμήμα των δυνητικών κοινοτήτων έχει συσταθεί με πρωταρχικό σκοπό την ανταλλαγή έγκυρης, εξειδικευμένης, σπάνιας και εναλλακτικής πληροφορίας και γνώσης, η οποία είναι δύσκολο ή χρονοβόρο ή ακριβό να βρεθεί με άλλους, πιο συμβατικούς τρόπους.

Σε δεύτερο επίπεδο, οι δυνητικές κοινότητες παρέχουν στα μέλη τους αυτό που ο Bourdieu (1999) ονομάζει ¨κοινωνικό κεφάλαιο¨, δηλαδή το κεφάλαιο των κοσμικών σχέσεων και των κοινωνικών πόρων, οι οποίες μπορεί να χρησιμεύουν ως ¨μέσα¨, και το οποίο ο ίδιος ο Bourdieu πιστεύει οτί θεμελιώνεται στις συναλλαγές και ανταλλαγές, υλικές και συμβολικές, που συμβαίνουν εντός ομάδας. Αυτό το κοινωνικό κεφάλαιο μπορεί να αποτελεί το προϊόν μιας καθαρά ωφελιμιστικής αναζήτησης εκ μέρους των χρηστών (αναζήτηση χρήσιμης πληροφορίας και χρήσιμων ανθρώπων), μπορεί όμως και να περιλαμβάνει την ανταλλαγή συναισθηματικού τύπου ¨προσφορών¨ μεταξύ των ατόμων που επικοινωνούν : συμπαράσταση, φιλία, υποστήριξη και συντροφικότητα, όπως πολλοί χρήστες αλλά και οι πλείστες όσες δυνητικές κοινότητες υποστήριξης και αυτο-βοήθειας μαρτυρούν.